zdrowie-medycyna
Magnez - czy trzeba go suplementować?

Reklamy dotyczące korzyści, a wręcz konieczności suplementacji magnezu pojawiają się w przestrzeni medialnej coraz częściej. Magnez istotnie jest składnikiem odżywczym regulującym wiele kluczowych procesów w organizmie człowieka. Jego niedobory wiążą się z podwyższonym ryzykiem rozwoju niektórych chorób, m.in. układu krążenia. Jednak czy oznacza to, że każdy powinien go suplementować?

Dlaczego magnez jest tak ważny dla zdrowia?

Magnez pełni następujące funkcje:
reguluje działanie ponad 600 enzymów
bierze udział w syntezie białek
wpływa na stężenie glukozy we krwi oraz wydzielanie insuliny
reguluje ciśnienie krwi i pracę serca
wpływa na funkcjonowanie układu odpornościowego
działa przeciwutleniająco

Aktualnie, nieprawidłowej podaży magnezu z dietą przypisuje się istotną rolę w zwiększeniu ryzyka rozwoju niektórych chorób układu krążenia, m.in.: choroby niedokrwiennej serca, miażdżycy, arytmii oraz niewydolności serca, a także insulinooporności, cukrzycy typu 2 czy depresji.

Zapotrzebowanie na magnez na poziomie wystarczającego spożycia (czyli wartości określonej na podstawie średniego codziennego spożycia przez grupę zdrowych osób), średniego zapotrzebowania (czyli wysokości spożycia odpowiedniego dla połowy liczby osób w danej grupie ludności) i zalecanego spożycia (czyli wartości odpowiedniej dla niemal wszystkich osób w danej grupie ludności), w zależności od wieku oraz płci według norm żywienia dla populacji polskiej z 2020 roku przedstawiono w Tabeli 1.
Z uwagi na tak wiele funkcji, niezbędnych dla prawidłowego działania organizmu, poziom magnezu jest w nim ściśle kontrolowany. Pierwiastek ten jest magazynowany w układzie kostnym, wchłaniany w układzie pokarmowym oraz wydalany przez nerki. Kiedy podaż magnezu z dietą jest niewystarczająca, jest on uwalniany z kości oraz jego wydalanie z moczem się zmniejsza. Natomiast, kiedy jego podaż przewyższa zapotrzebowanie, wydalanie z moczem ulega zwiększeniu. Dzięki tak złożonej regulacji, stężenie magnezu we krwi pozostaje przez długi czas na stałym poziomie.

Diagnostyka niedoborów
Niedobory magnezu nie są łatwe do zdiagnozowania. Z powodu złożonego systemu regulacji całkowitego stężenia magnezu we krwi dopiero głęboki deficyt prowadzi do jego obniżenia. Niedobory można szybciej wykryć za pomocą badania stężenia magnezu zjonizowanego we krwi, ale nie jest to metoda diagnostyczna dostępna dla każdego. Innym sposobem jest obserwacja występowania objawów jego niedoborów.

Objawy mogące świadczyć o niedoborze magnezu to:
ogólne osłabienie
podenerwowanie
bóle głowy
utrata apetytu
zaburzenia snu
skurcze mięśni

Czy zaobserwowanie u siebie wymienionych objawów jest związane z koniecznością rozpoczęcia suplementacji magnezem?

Kiedy jest zalecana suplementacja magnezu?
Suplementacja magnezu jest zalecana w stanach jego niedoboru. Jednakże jego objawy są niejednoznaczne– ogólne zmęczenie i podenerwowanie może świadczyć o niedoborach wielu różnych składników odżywczych, ale też o niewyspaniu lub wysokim poziomie stresu. Zanim rozpocznie się suplementację tym składnikiem, warto przeanalizować swoją dietę pod kątem jego zawartości lub spróbować wzbogacić ją w produkty będące jego dobrym źródłem i obserwować, czy objawy ustępują. Według oficjalnych zaleceń suplementy diety nie mogą stanowić zamiennika zróżnicowanej diety. Ponadto, według najnowszych rekomendacji amerykańskiej grupy zadaniowej ds. działań prewencyjnych w USA (US Preventive Services Task Force), w przypadku chorób układu krążenia dowody naukowe są niewystarczające, aby chociaż ocenić bilans korzyści i zagrożeń wynikających z suplementacji witamin i składników mineralnych w ramach ich prewencji. Dlatego zawsze zaleca się zacząć od modyfikacji diety i dopiero, gdy ta okaże się nieskuteczna, powinno się rozważyć suplementację. Innym uzasadnionym powodem jest stwierdzony w badaniu laboratoryjnym niedobór. Przy podjęciu decyzji o rozpoczęciu suplementacji warto jednak zachować ostrożność i skonsultować ten zamiar z lekarzem lub farmaceutą.

Żywność i napoje jako źródło magnezu
Magnez jest składnikiem odżywczym występującym w wielu produktach spożywczych, dlatego realizacja zapotrzebowania nie powinna stanowić wyzwania. Wśród najbogatszych jego źródeł można wymienić nasiona i pestki, orzechy, pełnoziarniste produkty zbożowe, nasiona roślin strączkowych i niektóre warzywa oraz owoce (Tabela 2). Dobrym źródłem magnezu jest też woda mineralna, która w litrze może zawierać nawet 120 mg dobrze przyswajalnego magnezu (co stanowi 37,5% zalecanego spożycia dla dorosłych kobiet i 28,5% zalecanego spożycia dla dorosłych mężczyzn).

Tabela 2. Zawartość magnezu w wybranych produktach spożywczych

Przykłady realizacji dziennego zapotrzebowania na magnez
Pokrycie zapotrzebowania na magnez z diety nie jest trudne. W praktyce wystarczy spożywać codziennie kilka porcji produktów będących jego dobrym źródłem. Poniżej przedstawiono przykłady.

Realizacja zapotrzebowania dla dorosłej kobiety (320 mg/dobę):

Kasza gryczana 50 g (1/2 woreczka)
Chleb żytni pełnoziarnisty 70 g (2 kromki)
Pestki dyni 15 g (czubata łyżka)
Migdały 20 g (2 łyżki)
Brokuły 100 g (1/5 średniej sztuki)

Realizacja zapotrzebowania dla dorosłego mężczyzny (420 mg/dobę):

Ryż brązowy 100 g (woreczek)
Bułka grahamka 80 g (1 duża sztuka)
Szpinak 100 g (4 garści)
Słonecznik, nasiona 30 g (3 łyżki)
Kakao 16%, proszek 10 g (łyżka)
Banan 100 g (1 mała sztuka)
Maliny 100 g (ok. 2 garści)

Jak zwiększyć wchłanianie magnezu z diety?
Odpowiednio wysoka podaż magnezu warunkuje prawidłowe odżywienie organizmu tym składnikiem mineralnym, jednak na stopień jego wykorzystania wpływają też inne czynniki. Jednym z najsilniejszych jest poziom spożycia wapnia. Bardzo wysoka podaż tego składnika będzie ograniczała przyswajalność magnezu z diety. Dlatego przy wysokim spożyciu mleka i produktów mlecznych lub wzbogacanych napojów roślinnych, tofu, warzyw kapustnych, które są bogate w wapń, bardzo istotne jest też włączanie do diety produktów pełnoziarnistych, nasion, pestek i orzechów, które będą dobrym źródłem magnezu. Poprawę wykorzystania magnezu z tych produktów można osiągnąć poprzez ich fermentację oraz moczenie. W praktyce oznacza to np. wybieranie chleba na zakwasie. Ponadto, aby magnez był optymalnie wchłaniany, konieczna jest też umiarkowana podaż białka z takich produktów jak mięso, ryby, nabiał, jaja lub nasiona roślin strączkowych (np.ciecierzyca, soczewica, fasola).
Podsumowanie

Magnez jest składnikiem odżywczym pełniącym wiele kluczowych funkcji regulacyjnych w organizmie człowieka. Jego niedobory są związane ze zwiększonym ryzykiem rozwoju wielu chorób przewlekłych. Jednak nie oznacza to, że jego suplementacja jest zalecana dla każdego. Zawsze warto zacząć od modyfikacji diety i włączenia produktów będących źródłem magnezu, ale też wielu innych składników odżywczych. Będzie się to wiązało z wyższą podażą witamin i składników mineralnych oraz innymi korzyściami zdrowotnymi.

Piśmiennictwo
Razzaque M.S. Magnesium: Are We Consuming Enough? Nutrients. 2018; 10(12): 1863. doi: 10.3390/nu10121863.
Jarosz M., Rychlik E., Stoś K., Charzewska J.: Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, Warszawa, 2020.
Tangvoraphonkchai K., Davenport A.: Magnesium and Cardiovascular Disease. Adv. Chronic Kidney Dis. 2018; 25(3): 251-260. doi: 10.1053/j.ackd.2018.02.010.
US Preventive Services Task Force, Mangione C.M., Barry M.J., Nicholson W.K., Cabana M., Chelmow D., Coker T.R., Davis E.M., Donahue K.E., Doubeni C.A., Jaén C.R., Kubik M., Li L., Ogedegbe G., Pbert L., Ruiz .,. Stevermer J., Wong J.B.: Vitamin, Mineral, and Multivitamin Supplementation to Prevent Cardiovascular Disease and Cancer: US Preventive Services Task Force Recommendation Statement. JAMA. 2022; 327(23): 2326-2333. doi: 10.1001/jama.2022.8970.
Kunachowicz H., Przygoda B., Nadolna I., Iwanow K.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. PZWL, Warszawa, 2017.
Nielsen F.H.: The Problematic Use of Dietary Reference Intakes to Assess Magnesium Status and Clinical Importance. Biol Trace Elem Res. 2019; 188(1): 52-59. doi: 10.1007/s12011-018-1573-x.

Autor mgr Justyna Malinowska
ncez.pzh.gov.pl