historia
Jak Spartanie dyscyplinowali niewolników?

Wolnych obywateli Sparty był tylko pewien procent społeczeństwa, całą resztę stanowili pozbawieni praw politycznych niewolnicy - periojkowie i heloci. Spartanie nimi pogardzali, aby utrzymać dyscyplinę organizowali tzw. helotobicie (co jakiś czas okładano ich kijami lub batami). Niewolnicy byli zapraszani na uczty, gdzie byli upijani, wyszydzani, zmuszani do obscenicznych tańców.
Jedną z bardziej brutalnych metod dyscyplinowania niewolników rolnych był tzw. krypteja. Młody spartanin (dotyczyło tylko najlepiej rokujących młodzieńców) uzbrojony jedynie w sztylet (bez żywności, ubioru) udawał się w dzicz, gdzie musiał przez jakiś czas przetrwać. Podczas tego egzaminu dojrzałości Spartanin mógł zabić (ale nie musiał) napotkanych bezbronnych helotów. Był to przekaz dla niewolników, aby nie podejmowali żadnych buntów. Spartanie nie musieli mordować helotów (w końcu każdy miał wartość), wystarczała sama groźba, która wisiała w powietrzu.