logo

historia
Dysproporcjonalna śmiertelność Ukraińców podczas Wielkiego Głodu w ZSRR

Dysproporcjonalna śmiertelność Ukraińców podczas Wielkiego Głodu w ZSRR
Wysoka śmiertelność wśród Ukraińców wynikała z polityki rosyjskich elit bolszewickich, wymierzonej przeciwko ukraińskim chłopom.

Kiedy na początku lat 30. XX wieku w Związku Radzieckim doszło do klęski głodu z powodu słabych plonów, wskaźnik śmiertelności wśród Ukraińców był znacznie wyższy niż wśród większościowej ludności rosyjskiej. Autorzy Andrei MarkevichOtwiera się w nowym oknie, Natalya NaumenkoOtwiera się w nowym oknie i Nancy QianOtwiera się w nowym oknie wskazują w swojej pracy pt. „The Political-Economic Causes of the Soviet Great Famine, 1932–33” (Polityczno-ekonomiczne przyczyny sowieckiego wielkiego głodu w latach 1932–1933; working paper NBER nr 29089Otwiera się w nowym oknie), że w dużej mierze wynikało to z celowej, dyskryminacyjnej polityki gospodarczej rządu centralnego.

Analiza archiwalnych danych

Korzystając ze źródeł archiwalnych, w tym radzieckiego spisu ludności, dokumentów planistycznych i odtajnionych akt tajnej policji, badacze konstruują w swojej pracy zbiór danych dotyczących czynników demograficznych, ekonomicznych, politycznych, historycznych, geograficznych i klimatycznych dla lat 1922–1940. Ich próbka badawcza obejmuje dane z 19 guberni w trzech najludniejszych republikach Związku Radzieckiego — Białorusi, Rosji i Ukrainie — obejmujących 84 proc. całości ludności radzieckiej i 88 proc. ludności na obszarach uprawy zbóż. Badacze wykorzystują te informacje w powiązaniu z bogatymi danymi na temat składu etnicznego wielu okręgów w celu zbadania wpływu klęski głodu oraz decyzji w zakresie centralnego planowania na etnicznych Ukraińców oraz inne grupy etniczne na Ukrainie i w innych częściach Związku Radzieckiego.

W 1926 roku Rosjanie stanowili 53 proc. ludności Związku Radzieckiego, a Ukraińcy, będący największą mniejszością etniczną, stanowili 21 proc. całej populacji radzieckiej. Jednak etniczni Ukraińcy stanowili od 30 do 45 proc. spośród 10,8 mln. ofiar Wielkiego Głodu w Związku Radzieckim. Badacze szacują, że wzrost udziału etnicznych Ukraińców w populacji w danej guberni o 10 punktów procentowych wiązał się ze wzrostem wskaźnika śmiertelności na skutek klęski głodu o 0,51 punktu procentowego.

Autorzy stwierdzają, że gubernie o większym udziale ludności ukraińskiej doświadczyły większego wzrostu śmiertelności między okresem przed wybuchem klęski głodu i latami trwania klęski głodu. Te trendy widoczne są nawet po skontrolowaniu potencjalnego oddziaływania różnych czynników, w tym pogody, produkcji żywności, wskaźnika urbanizacji, a także procesu rozkułaczania – tj. polityki eliminowania zamożnych chłopów, którzy sprzeciwiali się kolektywizacji gospodarstw – oraz spadku liczby zwierząt gospodarskich na kilka lat przed wybuchem klęski głodu, które mogły wpłynąć na produkcję zbóż i zdolność do przetrwania okresu słabszych zbiorów. Co więcej, wzrost śmiertelności Ukraińców nastąpił tylko podczas klęski głodu i tylko na terenach zamieszkałych w większości przez etnicznych Ukraińców, nawet poza właściwym terytorium Ukrainy.

Badacze sugerują, że dysproporcjonalna śmiertelność wśród Ukraińców wynikała z polityki gospodarczej realizowanej przez rosyjskie elity bolszewickie i wymierzonej przeciwko ukraińskim chłopom. Szacują, że polityka ta odpowiadała za nawet 92 proc. zgonów etnicznych Ukraińców na Ukrainie i nawet 77 proc. zgonów etnicznych Ukraińców w innych częściach Związku Radzieckiego.

Dążąc do uzyskania kontroli nad produkcją zbóż w Związku Radzieckim, bolszewicy represjonowali Ukraińców bardziej niż inne grupy. Etniczni ukraińscy chłopi odgrywali kluczową rolę w produkcji zbóż. Byli oni największą grupą etniczną na wyznaczonych przez władze obszarach „nadwyżek zbóż”, gdzie w latach przed klęską głodu produkcja znacznie przekraczała poziomy wymagane do zaspokojenia własnych potrzeb lokalnej ludności. Wyróżniała ich także silna tożsamość grupowa, historia konfrontacji z bolszewikami w czasie wojny domowej oraz silny opór wobec podejmowanych przez radzieckie władze prób przejęcia kontroli nad rolnictwem, które odpowiadało za prawie połowę krajowego PKB.

Prześladując ukraińskich chłopów, władze w Moskwie realizowały swoje plany zdobycia kontroli nad produkcją zbóż na obszarach wiejskich. Ponadto w regionach z większą liczbą etnicznych Ukraińców bardziej intensywnie egzekwowano realizację centralnie planowanych działań, które przyczyniały się do większej śmiertelności z powodu głodu, takich jak choćby ograniczanie dostępu do traktorów.

Brett M. Rhyne, obserwatorfinansowy.pl
Popularne pytania
Czy im więcej gra się w gry, tym gorsze są relacje z rodziną i przyjaciółmi?
Za jakie obuwie karze japońska policja?
Połowę tlenu na Ziemi produkują rośliny, a drugą połowę .... ?
Kiedy pojawiła się pierwsza wzmianka o apokalipsie zombie?
Jak uniknąć bólu krocza podczas jazdy na rowerze?
Czy można się jakoś obronić przed niedźwiedziem?
Czy z Ziemi można zobaczyć satelity na orbicie?
Jakie jest najstarsze, wciąż używane imię na świecie?
Czy pożary mogą służyć drzewom?
W którym mieście pojawi się ulica imienia Dartha Vadera?
Które hasła są najczęściej używane w miejscu pracy?
Kto to jest?
W którym roku Żoliborz stał się częścią W-wy?
Które z życiowych pytań sprawia nam najwięcej trudności?