historia
Protektoraty chińskie w czasach dynastii Tang
Dynastia Tang (chiń.: 唐朝; pinyin: Táng Cháo; wym. [tʰɑ̌ŋ tʂʰɑ̌ʊ]; język średniochiński: dhɑng) (18 czerwca 618 – 1 czerwca 907) – dynastia cesarska w Chinach, następczyni dynastii Sui i poprzedniczka Pięciu Dynastii i Dziesięciu Królestw. Została założona przez ród Li (李), który przechwycił władzę w czasie upadku dynastii Sui. Rządy dynastii zostały na krótko przerwane przez tzw. drugą dynastię Zhou (8 października 690 – 3 marca 705), kiedy to tron objęła cesarzowa Wu Zetian, pierwsza i jedyna kobieta bezpośrednio (a nie np. jako regentka) rządząca Chinami.
Dynastia Tang, ze stolicą w Chang’an (dzis. Xi’an), ówcześnie największym miastem świata, jest uważana za najświetniejszy okres dawnej kultury chińskiej, równy lub przewyższający czasy wcześniejszej dynastii Han, pamiętanej jako złoty wiek kosmopolitycznej kultury. Kampanie wojenne pierwszych cesarzy zajęły terytoria większe od hanowskich, dorównując zasięgiem późniejszym dynastiom Yuan i Qing. Przeprowadzone w VII i VIII w. dwa spisy ludności wykazały, że w cesarstwie mieszkało w zarejestrowanych gospodarstwach domowych ok. 50 milionów ludzi[1][2][3][a].
Mając oparcie w licznej ludności, władcy byli w stanie stworzyć zawodowe i poborowe armie, liczące setki tysięcy żołnierzy i konkurować z nomadycznymi państwami o dominację w Azji Środkowej i panowanie nad szlakiem jedwabnym. Wiele państw i królestw płaciło trybut dworowi tangowskiemu, a dynastia podbiła też szerokie obszary, nad którymi rozciągnęła pośrednią kontrolę poprzez system protektoratów. Tangowie, oprócz kontroli politycznej, wywierali też ogromny wpływ kulturowy na sąsiadujące kraje, takie jak Korea, Japonia i Wietnam.
Czasy dynastii Tang były głównie okresem rozwoju i stabilizacji, z wyjątkiem powstania An Lushana i czasów upadku rządu centralnego pod koniec dynastii. Podobnie jak Sui, Tangowie utrzymywali system służby publicznej złożonej z uczonych-urzędników rekrutowanych drogą oficjalnych egzaminów i rekomendacji na stanowisko. System ten stracił na ważności wraz ze wzrostem roli gubernatorów wojskowych, zwanych jiedushi, w IX wieku. Kultura chińska rozkwitała i rozwijała się w okresie Tang – szczególnie poezja chińska, dla której był to „złoty wiek”[4]. Wśród wielu wybitnych poetów należy wspomnieć uznanych za największych: Li Baia i Du Fu; wśród malarzy wspomnieć warto o Han Ganie, Zhang Xuanie i Zhou Fangu. Publikowano encyklopedie, teksty geograficzne i kompilowano obszerne dzieła historyczne. Wzorem dla okolicznych krajów stał się tangowski kodeks prawny.
Wśród licznych wynalazków tej epoki, do rozpowszechnienia wiedzy przyczynił się wynalazek druku całostronicowego. Buddyzm stał się potężną siłą w kulturze chińskiej i znacząco wzrosła rola jego rodzimych, chińskich szkół. Równocześnie jednak, pod koniec dynastii nastąpiły największe prześladowania buddyzmu w Chinach, w wyniku czego stracił on na znaczeniu. Osłabienie władzy centralnej i rządu w IX w. nie przełożyło się na upadek kulturowy i sztuka rozwijała się nadal bardzo bujnie. Osłabiony rząd centralny wycofał się z aktywnej polityki ekonomicznej, ale chińskie interesy handlowe były podtrzymywane i wymiana handlowa toczyła się nadal.
Wiki
Dynastia Tang, ze stolicą w Chang’an (dzis. Xi’an), ówcześnie największym miastem świata, jest uważana za najświetniejszy okres dawnej kultury chińskiej, równy lub przewyższający czasy wcześniejszej dynastii Han, pamiętanej jako złoty wiek kosmopolitycznej kultury. Kampanie wojenne pierwszych cesarzy zajęły terytoria większe od hanowskich, dorównując zasięgiem późniejszym dynastiom Yuan i Qing. Przeprowadzone w VII i VIII w. dwa spisy ludności wykazały, że w cesarstwie mieszkało w zarejestrowanych gospodarstwach domowych ok. 50 milionów ludzi[1][2][3][a].
Mając oparcie w licznej ludności, władcy byli w stanie stworzyć zawodowe i poborowe armie, liczące setki tysięcy żołnierzy i konkurować z nomadycznymi państwami o dominację w Azji Środkowej i panowanie nad szlakiem jedwabnym. Wiele państw i królestw płaciło trybut dworowi tangowskiemu, a dynastia podbiła też szerokie obszary, nad którymi rozciągnęła pośrednią kontrolę poprzez system protektoratów. Tangowie, oprócz kontroli politycznej, wywierali też ogromny wpływ kulturowy na sąsiadujące kraje, takie jak Korea, Japonia i Wietnam.
Czasy dynastii Tang były głównie okresem rozwoju i stabilizacji, z wyjątkiem powstania An Lushana i czasów upadku rządu centralnego pod koniec dynastii. Podobnie jak Sui, Tangowie utrzymywali system służby publicznej złożonej z uczonych-urzędników rekrutowanych drogą oficjalnych egzaminów i rekomendacji na stanowisko. System ten stracił na ważności wraz ze wzrostem roli gubernatorów wojskowych, zwanych jiedushi, w IX wieku. Kultura chińska rozkwitała i rozwijała się w okresie Tang – szczególnie poezja chińska, dla której był to „złoty wiek”[4]. Wśród wielu wybitnych poetów należy wspomnieć uznanych za największych: Li Baia i Du Fu; wśród malarzy wspomnieć warto o Han Ganie, Zhang Xuanie i Zhou Fangu. Publikowano encyklopedie, teksty geograficzne i kompilowano obszerne dzieła historyczne. Wzorem dla okolicznych krajów stał się tangowski kodeks prawny.
Wśród licznych wynalazków tej epoki, do rozpowszechnienia wiedzy przyczynił się wynalazek druku całostronicowego. Buddyzm stał się potężną siłą w kulturze chińskiej i znacząco wzrosła rola jego rodzimych, chińskich szkół. Równocześnie jednak, pod koniec dynastii nastąpiły największe prześladowania buddyzmu w Chinach, w wyniku czego stracił on na znaczeniu. Osłabienie władzy centralnej i rządu w IX w. nie przełożyło się na upadek kulturowy i sztuka rozwijała się nadal bardzo bujnie. Osłabiony rząd centralny wycofał się z aktywnej polityki ekonomicznej, ale chińskie interesy handlowe były podtrzymywane i wymiana handlowa toczyła się nadal.
Wiki
