historia
Zasięg państwa Szanów (obecna Birma, Laos, Tajlandia) od końca XIII w. aż do połowy wieku XX
Państwa Szanów – księstwa zajmujące obszary dzisiejszej Mjanmy (Birmy), Junnanu w Chinach, Laosu i Tajlandii od końca XIII w. aż do połowy wieku XX. Określenie "Państwa Szanów" było użyte po raz pierwszy w okresie brytyjskich rządów kolonialnych w Birmie dla geopolitycznego oznaczenia pewnych obszarów kraju (nazywanych oficjalnie Sfederowanymi Stanami Szanów, odpowiadających dzisiejszym stanom Szan i Kaja). W niektórych sytuacjach używano określenia Syjamskie Państwa Szanów w odniesieniu do Lanna (północna Tajlandia) oraz Chińskie Państwa Szanów w stosunku do szańskich regionów w południowym Junnanie, takich jak Xishuangbanna.
Opis
Pierwsze państwa Szanów zaczęły powstawać w obrębie dzisiejszych granic Mjanmy w okresie Królestwa Paganu na obszarze wyżyn Szan i Kaczin, a proces ten przyspieszył po upadku Paganu pod naporem Mongołów w roku 1287. Szanowie, którzy przybyli wraz z Mongołami, pozostali i szybko zaczęli dominować na większości obszaru północno-wschodniej Birmy - począwszy do położonych na północy terenów dzisiejszego stanu Czin, poprzez północno-zachodnie ziemie zajmowane obecnie przez prowincję Sikong, aż do współczesnej Wyżyny Szan na wschodzie. Nowo powstałe państwa Szanów miały charakter wieloetniczny, obejmując poza Szanami znaczną liczbę mniejszości, w tym Czinów, De’angów, Pao, Kaczinów i Birmańczyków. Najpotężniejszymi spośród tych państw były Mohnyin i Mogaung znajdujące się na terenie obecnego stanu Kaczin, a w dalszej kolejności Theinni, Thipaw, Momeik i Kyaingdôn zajmujące północną część współczesnego stanu Szan[1].
W okresie od XIII w. do XVI w. Państwa Szanów były siła dominującą w polityce Górnej Birmy. Najsilniejsze spośród nich - Mogaung, Mohnyin i Theinni - stale najeżdżały ten region. W roku 1364 Mogaung spowodowało upadek królestw Sikongu i Pinya. Konfedarcja Państw Szanów pod wodzą Mohnyin podbiła w roku 1527 królestwo Ava i sprawowała władzę nad Górną Birmą aż do roku 1555.
Mimo wszystko, Państwa Szanów były zbyt rozdrobnione, aby oprzeć się wkraczającym na scenę większym sąsiadom. Na północy Chiny dynastii Ming anektowały w roku 1380 dzisiejszy Junnan, łamiąc ostateczny opór Szanów w latach 40. XV w. Na południu Birmańczycy podbili w roku 1557 wszystkie Państwa Szanów, które będą później znane pod nazwą Birmańskich Państw Szanów. Chociaż od tego czasu Państwa Szanów stały się zależne od birmańskich królestw z doliny rzeki Irawadi, szańscy saopha (wodzowie) zachowali duży zakres autonomii.
Pod rządami brytyjskiej administracji kolonialnej Sfederowane Państwa Szanów składały się z nominalnie suwerennych jednostek, z których każdą władał miejscowy monarcha, ale całością administrował jeden brytyjski komisarz. Po odzyskaniu przez Mjanmę niepodległości w roku 1948, Sfederowane Państwa Szanów zostały przekształcone w stany Szan i Kaja wchodzące w skład Unii Birmy i mające prawo do wystąpienia z niej. Jednak rząd wojskowy Ne Wina zlikwidował Państwa Szanów wraz z dziedzicznymi prawami saopha w roku 1962.
Powstawanie państw
Pierwsze państwa Szanów zaczęły powstawać w obrębie granic dzisiejszej Mjanmy w okresie Imperium Paganu. Pierwsze większe państwo Szanów powstało w roku 1215 w Mogaung, a następne w 1223 r. w Mong Nai. Była to część większej tajskiej migracji, która doprowadziła też do powstania Królestwa Ahom w roku 1229 i Królestwa Sukhothai w 1253 r.[2] Migracja Szanów przyspieszyła po pokonaniu Paganu przez Mongołów w roku 1287. Szanowie, którzy przybyli wraz z Mongołami, pozostali i szybko zaczęli dominować na większości obszaru północno-wschodniej Birmy - od północno-zachodnich ziem obecnej prowincji Sikong, aż do współczesnej Wyżyny Szan. Nowo powstałe państwa Szanów miały charakter wieloetniczny, obejmując poza Szanami znaczną liczbę mniejszości, w tym Czinów, De’angów, Pao, Kaczinów i Birmańczyków.
Konfederacja Państw Szanów
Konfederacja Państw Szanów była grupą państw szańskich, która w roku 1527 podbiła królestwo Ava i rządziła Górną Birmą do 1555 r. Początkowo w skład Konfederacji wchodziły Mohnyin, Mogaung, Banmaw, Momeik i Kale. Na jej czele stanął Sawlon, władca Mohnyin. Siły Konfederacji najeżdżały Górną Birmę przez cały początek XVI w. (1502–1527) i stoczyły serię wojen z królestwem Ava i jego sojusznikiem - szańskim państwem Thipaw. Ostatecznie Konfederacja pokonała królestwo Ava w 1527 r., a jego tron zajął najstarszy syn Sawlona Thohanbwa. Thipaw i jego wasale, Nyaungshwe i Mobye, przystąpiły do Konfederacji.
Powiększona w ten sposób Konfederacja rozciągnęła swoją władzę do Pyain pokonując w roku 1533 swojego niegdysiejszego sojusznika, Królestwo Pyain. Do ataku na Pyain skłoniło Sawlona przekonanie, że były sojusznik nie udzielił mu wystarczajacego wsparcia w jego wojnie z Ava. Po zakończeniu wojny przeciw Pyain Sawlon został zamordowany przez swych własnych ministrów, co spowodowało próżnię na szczycie władzy. Chociaż jego syn Thohanbwa w naturalny sposób próbował objąć przywództwo Konfederacji, nigdy nie został przez innych saopha w pełni uznany za pierwszego pośród równych.
Luźna konfederacja zlekceważyła możliwość interwencji w ciągu pierwszych czterech lat wojny Taungoo-Hathawaddy (1535-1541) toczącej się w Dolnej Birmie. Nie doceniała ona powagi sytuacji aż do roku 1539, kiedy królestwo Taungoo pokonało Hanthawaddy i zwróciło się przeciw jej wasalowi - Pyain. Ostatecznie saopha podjęli wspólne działanie i w roku 1539 wysłali armię z zadaniem odbicia Pyain. Jednak połączone siły Konfederacji nie zdołały utrzymać miasta podczas kolejnego ataku Taungoo w 1542 r.
W roku 1543 birmańscy ministrowie zamordowali Thohanbwa i osadzili na tronie Ava Hkonmainga, saopha Thipaw. Dowodzeni przez Sithu Kyawhtina wodzowie Mohnyin uważali, że tron Ava należy do nich, jednak w obliczu zagrożenia ze strony Taungoo zgodzili się oni niechętnie na przywództwo Hkonmainga. W 1543 r. siły Konfederacji najechały w dużej liczbie Dolną Birmę, zostały jednak odparte. W ciągu roku 1544 siły Toungoo zajęły obszar sięgający aż do Paganu. Konfederacja nie podjęła już kolejnych prób najazdów. Po śmierci Hkonmainga w 1546 r. królem Ava został jego syn Mobye Narapati, saopha Mobye. Wśród członków Konfederacji znów z pełną siłą wybuchły kłótnie. Sithu Kyawhtin ustanowił konkurencyjne w stosunku do Ava lenno w Sikongu, po drugiej stronie rzeki Irrawadi, i ostatecznie wypędził Mobye Narapati w roku 1552.
Osłabiona Konfederacja nie była w stanie stawić czoła dowodzonym przez Bayinnaunga siłom Taungoo. Bayinnaung zdobył Ava w 1555 r. i podbił wszystkie Państwa Szanów w serii kampanii wojennych przeprowadzonych w latach 1556-1557.
Wiki
Opis
Pierwsze państwa Szanów zaczęły powstawać w obrębie dzisiejszych granic Mjanmy w okresie Królestwa Paganu na obszarze wyżyn Szan i Kaczin, a proces ten przyspieszył po upadku Paganu pod naporem Mongołów w roku 1287. Szanowie, którzy przybyli wraz z Mongołami, pozostali i szybko zaczęli dominować na większości obszaru północno-wschodniej Birmy - począwszy do położonych na północy terenów dzisiejszego stanu Czin, poprzez północno-zachodnie ziemie zajmowane obecnie przez prowincję Sikong, aż do współczesnej Wyżyny Szan na wschodzie. Nowo powstałe państwa Szanów miały charakter wieloetniczny, obejmując poza Szanami znaczną liczbę mniejszości, w tym Czinów, De’angów, Pao, Kaczinów i Birmańczyków. Najpotężniejszymi spośród tych państw były Mohnyin i Mogaung znajdujące się na terenie obecnego stanu Kaczin, a w dalszej kolejności Theinni, Thipaw, Momeik i Kyaingdôn zajmujące północną część współczesnego stanu Szan[1].
W okresie od XIII w. do XVI w. Państwa Szanów były siła dominującą w polityce Górnej Birmy. Najsilniejsze spośród nich - Mogaung, Mohnyin i Theinni - stale najeżdżały ten region. W roku 1364 Mogaung spowodowało upadek królestw Sikongu i Pinya. Konfedarcja Państw Szanów pod wodzą Mohnyin podbiła w roku 1527 królestwo Ava i sprawowała władzę nad Górną Birmą aż do roku 1555.
Mimo wszystko, Państwa Szanów były zbyt rozdrobnione, aby oprzeć się wkraczającym na scenę większym sąsiadom. Na północy Chiny dynastii Ming anektowały w roku 1380 dzisiejszy Junnan, łamiąc ostateczny opór Szanów w latach 40. XV w. Na południu Birmańczycy podbili w roku 1557 wszystkie Państwa Szanów, które będą później znane pod nazwą Birmańskich Państw Szanów. Chociaż od tego czasu Państwa Szanów stały się zależne od birmańskich królestw z doliny rzeki Irawadi, szańscy saopha (wodzowie) zachowali duży zakres autonomii.
Pod rządami brytyjskiej administracji kolonialnej Sfederowane Państwa Szanów składały się z nominalnie suwerennych jednostek, z których każdą władał miejscowy monarcha, ale całością administrował jeden brytyjski komisarz. Po odzyskaniu przez Mjanmę niepodległości w roku 1948, Sfederowane Państwa Szanów zostały przekształcone w stany Szan i Kaja wchodzące w skład Unii Birmy i mające prawo do wystąpienia z niej. Jednak rząd wojskowy Ne Wina zlikwidował Państwa Szanów wraz z dziedzicznymi prawami saopha w roku 1962.
Powstawanie państw
Pierwsze państwa Szanów zaczęły powstawać w obrębie granic dzisiejszej Mjanmy w okresie Imperium Paganu. Pierwsze większe państwo Szanów powstało w roku 1215 w Mogaung, a następne w 1223 r. w Mong Nai. Była to część większej tajskiej migracji, która doprowadziła też do powstania Królestwa Ahom w roku 1229 i Królestwa Sukhothai w 1253 r.[2] Migracja Szanów przyspieszyła po pokonaniu Paganu przez Mongołów w roku 1287. Szanowie, którzy przybyli wraz z Mongołami, pozostali i szybko zaczęli dominować na większości obszaru północno-wschodniej Birmy - od północno-zachodnich ziem obecnej prowincji Sikong, aż do współczesnej Wyżyny Szan. Nowo powstałe państwa Szanów miały charakter wieloetniczny, obejmując poza Szanami znaczną liczbę mniejszości, w tym Czinów, De’angów, Pao, Kaczinów i Birmańczyków.
Konfederacja Państw Szanów
Konfederacja Państw Szanów była grupą państw szańskich, która w roku 1527 podbiła królestwo Ava i rządziła Górną Birmą do 1555 r. Początkowo w skład Konfederacji wchodziły Mohnyin, Mogaung, Banmaw, Momeik i Kale. Na jej czele stanął Sawlon, władca Mohnyin. Siły Konfederacji najeżdżały Górną Birmę przez cały początek XVI w. (1502–1527) i stoczyły serię wojen z królestwem Ava i jego sojusznikiem - szańskim państwem Thipaw. Ostatecznie Konfederacja pokonała królestwo Ava w 1527 r., a jego tron zajął najstarszy syn Sawlona Thohanbwa. Thipaw i jego wasale, Nyaungshwe i Mobye, przystąpiły do Konfederacji.
Powiększona w ten sposób Konfederacja rozciągnęła swoją władzę do Pyain pokonując w roku 1533 swojego niegdysiejszego sojusznika, Królestwo Pyain. Do ataku na Pyain skłoniło Sawlona przekonanie, że były sojusznik nie udzielił mu wystarczajacego wsparcia w jego wojnie z Ava. Po zakończeniu wojny przeciw Pyain Sawlon został zamordowany przez swych własnych ministrów, co spowodowało próżnię na szczycie władzy. Chociaż jego syn Thohanbwa w naturalny sposób próbował objąć przywództwo Konfederacji, nigdy nie został przez innych saopha w pełni uznany za pierwszego pośród równych.
Luźna konfederacja zlekceważyła możliwość interwencji w ciągu pierwszych czterech lat wojny Taungoo-Hathawaddy (1535-1541) toczącej się w Dolnej Birmie. Nie doceniała ona powagi sytuacji aż do roku 1539, kiedy królestwo Taungoo pokonało Hanthawaddy i zwróciło się przeciw jej wasalowi - Pyain. Ostatecznie saopha podjęli wspólne działanie i w roku 1539 wysłali armię z zadaniem odbicia Pyain. Jednak połączone siły Konfederacji nie zdołały utrzymać miasta podczas kolejnego ataku Taungoo w 1542 r.
W roku 1543 birmańscy ministrowie zamordowali Thohanbwa i osadzili na tronie Ava Hkonmainga, saopha Thipaw. Dowodzeni przez Sithu Kyawhtina wodzowie Mohnyin uważali, że tron Ava należy do nich, jednak w obliczu zagrożenia ze strony Taungoo zgodzili się oni niechętnie na przywództwo Hkonmainga. W 1543 r. siły Konfederacji najechały w dużej liczbie Dolną Birmę, zostały jednak odparte. W ciągu roku 1544 siły Toungoo zajęły obszar sięgający aż do Paganu. Konfederacja nie podjęła już kolejnych prób najazdów. Po śmierci Hkonmainga w 1546 r. królem Ava został jego syn Mobye Narapati, saopha Mobye. Wśród członków Konfederacji znów z pełną siłą wybuchły kłótnie. Sithu Kyawhtin ustanowił konkurencyjne w stosunku do Ava lenno w Sikongu, po drugiej stronie rzeki Irrawadi, i ostatecznie wypędził Mobye Narapati w roku 1552.
Osłabiona Konfederacja nie była w stanie stawić czoła dowodzonym przez Bayinnaunga siłom Taungoo. Bayinnaung zdobył Ava w 1555 r. i podbił wszystkie Państwa Szanów w serii kampanii wojennych przeprowadzonych w latach 1556-1557.
Wiki
