logo

transport
Jak działa śluza wodna (animacja)

Jak działa śluza wodna (animacja)
Śluza wodna (z niem. Schleuse, od śrdw. łac. sclusa, exclusa, śluza, z łac. excludere, wykluczać, wstrzymywać, nie dopuszczać) – budowla hydrotechniczna wznoszona na kanałach żeglownych, rzekach (jako fragment jazu) oraz pomiędzy jeziorami. Są one budowane w celu umożliwienia podczas żeglugi pokonywania różnic poziomu wody przez jednostki pływające (np. statki, barki, jachty).

Śluza to fragment kanału przegrodzony komorą wodną. Wyróżnia się śluzy jednokomorowe pojedyncze do śluzowania jednego statku, podwójne (dwustronne) z przesuniętymi głowami do śluzowania jednocześnie dwóch statków oraz bliźniacze (równoległe) - tj. dwie jednakowe śluzy położone obok siebie. W przypadkach, gdy drogi wodne łączą się ze sobą pod ostrym kątem stosowane są śluzy workowate umożliwiające opuszczenie śluzy na wstecznym biegu lub zwrotnicze - gdy śluza łączy więcej niż dwie drogi wodne.

Komora śluzowa jest zamknięta ruchomymi wrotami. Najczęstsze zamknięcia to obrotowe wrota jedno- lub dwu skrzydłowe, tzw. wsporne, otwierane zawsze pod prąd: gdy poziom wody po obu stronach wrót jest różny, woda sama dociska i uszczelnia wrota. Nieco rzadziej spotykane są wrota kładzione (uchylne), które otwiera się, kładąc je do pozycji poziomej na dnie, a statki przepływają nad nimi: stosuje się je tylko od strony wody górnej, gdyż od strony wody dolnej byłyby zbyt wysokie, aby je kłaść. Trzecim rodzajem wrót są wrota podwieszone czyli windowe, unoszone w górę na linach nośnych, a bardzo rzadko występują wrota przesuwne, które przy otwieraniu wsuwa się we wnękę obok komory (w Polsce takie wrota znajdują się tylko na śluzie Żerań).

Działanie śluzy polega na tym, że jednostka pływająca wpływa do komory przez jedną przegrodę otwartą, przy drugiej przegrodzie zamkniętej. Otwarta przegroda następnie jest zamykana i woda, w zależności od potrzeby, jest napuszczana do komory lub z niej wypuszczana. Po wyrównaniu się poziomów w komorze i kanale wylotowym otwarte zostają wrota i jednostka wypływa z komory.

Wpuszczanie i wypuszczanie wody odbywać się może na kilka sposobów. Najstarszy to zastawki umieszczone we wrotach śluzy, stosowane na małych śluzach. Podobną metodą stosowaną przy wrotach windowych, które nie mają zastawek, jest nieznaczne uniesienie wrót, aby woda bezpiecznie zalała komorę przez wąską szczelinę pod nimi. Druga metoda to przepusty boczne, krótkie kanały umieszczone obok wrót: jest to stosunkowo szybki sposób wymiany wody, ale wiąże się z większym falowaniem podczas śluzowania w górę. Na dużych śluzach stosuje się kanały obiegowe poprowadzone wzdłuż całej komory śluzy: równomiernie rozprowadzają one wpuszczaną wodę kilkoma przepustami, co zmniejsza falowanie. Najbardziej skomplikowanym sposobem, stosowanym przy bardzo dużej różnicy poziomów (rzędu kilkunastu metrów) jest zamknięta komora zasilająca, która znajduje się pod właściwą komorą śluzy i jest z nią połączona otworami: wówczas wodę wlewa się do komory zasilającej, a komora żeglugowa śluzy napełnia się od dołu i praktycznie bez falowania (na terenie Polski nie ma śluzy o takiej konstrukcji).

Gdy różnica poziomu wód jest duża, budowane są zbiorniki oszczędnościowe, położone na pośredniej wysokości. Podczas śluzowania w dół woda z górnej części komory spływa do zbiornika oszczędnościowego i w nim pozostaje - dopiero woda z dolnej części komory jest spuszczana poza śluzę. Woda ze zbiornika jest potem wpuszczana do dolnej części komory podczas śluzowania w górę: dzięki temu woda jest używana dwukrotnie, a przy dwóch zbiornikach, położonych na różnych poziomach, nawet trzykrotnie. W Polsce zbiorniki oszczędnościowe znajdują się na trzech śluzach: Okole i Czyżkówko na Kanale Bydgoskim mają po dwa zbiorniki, zatem zużycie wody wynosi tylko jedną trzecią pojemności komory, a w Borku Szlacheckim istnieje jeden zbiornik na najwyższej śluzie w Polsce.

Istnieją też śluzy powodziowe, które są otwierane w przypadku zagrożenia powodziowego, w celu skierowania fali powodziowej na polder.

Wiki

Popularne pytania
Jak zapobiec grzybicy stóp?
Czy pojawiające się bąble w kałużach zwiastują długotrwałą ulewę?
Kto wymyślił określenie "kampania wrześniowa 1939"?
O ile zmienia się wysokość wieży Eiffela w wyniku zmian temperatury?
Czy wielu Chińczyków woli inwestować swój kapitał w orzechy niż lokaty bankowe?
Czy pies widzi kolory?
Czy podczas pożaru jest sens rozebrać się do naga? Jak postępować podczas pożaru w budynku?
Które związki są najtrwalsze?
Z jakiego powodu Rosjanie zaproponowali pomoc zbrojną dla Czechosłowacji w 1938 roku?
Kto zbudował potęgę przemysłową ZSRR w latach 1920-1939?
W których krajach je się najwięcej mięsa?
Czy najdroższa kawa produkowana jest z niestrawionych ziaren wyciągniętych z odchodów Papuasów?
W którym państwie jest najwięcej czynnych wulkanów?
Jak żaby piją wodę?