wojna
Wojna o niepodległość Holandii, 1648
Historia Holandii w XVI-XVIII w.
Od 1556 podlegały linii hiszpańskiej. Trwał intensywny rozwój gospodarczy kraju, zwłaszcza części południowej. W XV w. kupcy niderlandzcy wyparli Hanzę z Morza Bałtyckiego. W XVI w. Antwerpia stała się europejskim centrum finansów. Rozwijały się porty, które dzięki związkom z Hiszpanią, mogły wziąć udział w handlu kolonialnym. Dynastia Habsburgów Maksymilian i Karol V kontynuowali dzieło jednoczenia i centralizacji wszystkich 17 prowincji Niderlandów. Podatny grunt w miastach znalazła reformacja, zwłaszcza jej nurt kalwiński. Za rządów Karola V protestanci cieszyli się względną swobodą. W 1556 syn i następca Karola V – Filip II, rządzący także w Hiszpanii, rozpoczął prześladowania religijne, nastąpiło łamanie praw i przywilejów oraz ucisk fiskalny; doprowadziło to do powstania opozycji; namiestniczka króla, Małgorzata Parmeńska, nie zdołała rozładować sytuacji. w latach 60 doszło do buntów i zamieszek. W 1566 ruch obrazoburczy, ataki na kościoły katolickie. Przysłany na czele wojsk hiszpańskich książę Alba (1567) rozpoczął rządy terroru, na skutek czego wielu przeciwników króla wyemigrowało, m.in. Wilhelm Orański. Na emigracji formowały się siły zbrojne, w kraju samorzutnie powstawały oddziały partyzanckie zwane gezami; 1568 rozpoczęła się długotrwała wojna osiemdziesięcioletnia o niepodległość Niderlandów 1568–1648 w). W styczniu 1579 południowe prowincje Artois, Hainaut i walońska część Flandrii podpisały w Arras unię, w której deklarowały lojalność wobec Filipa II i Kościoła katolickiego, a kilkanaście dni później, siedem prowincji północnych Holandia, Zelandia, Fryzja, Utrecht, Geldria, Overijssel, Groningen i największe, protestanckie miasta południowe (m.in. Gandawa, Ypres, Brugia, Antwerpia, zawarły w Utrechcie unię. W 1581 Stany Generalne, skupiające sygnatariuszy unii utrechckiej, ogłosiły w Hadze deklarację o pozbawieniu Filipa II praw do rządzenia Niderlandami, a tym samym o oderwaniu się od Hiszpanii. W 1588 Stany Generalne zdecydowały o utrzymaniu republikańskiego ustroju nowego państwa Republiki Zjednoczonych Prowincji, potocznie zwanych Holandią. W 1585 wojska hiszpańskie zdołały opanować południowe prowincje, w tym Antwerpię, co spowodowało ostateczny podział kraju. W 1609 podpisano rozejm kończący wojnę o niepodległość.W 1648 Hiszpania uznała Holandię. W XVII w. nastąpił rozkwit gospodarczy, w wyniku którego Holandia stała się jednym z najbogatszych państw, a także potęgą morską i handlową Europy; była głównym pośrednikiem w wymianie między krajami leżącymi nad Bałtykiem a Europą Zachodnią i Europą Południową oraz koloniami. Kupcy holenderscy wypierali Francuzów z handlu z Lewantem, Portugalczyków z Afryki i Indii. podjęli ekspansję kolonialną w 1602 założyli Kompanię Wschodnioindyjską,a w 1621 Kompanię Zachodnioindyjską); nastąpił rozkwit nauki i sztuki, na który wpływ miał także napływ emigrantów (m.in. hugenotów z Francji) oraz Żydów. Pierwsza połowa XVII w. była okresem narastających konfliktów między urzędem namiestnika zwanego stadhouder a zdominowanymi przez mieszczaństwo Stanami Generalnymi – kulminacją tych wydarzeń było 1650 oblężenie Amsterdamu przez wojska Wilhelma II Orańskiego (namiestnika). W 1650–1672 władzę sprawowały Stany Generalne (tzw. okres bez namiestnika), 1651 ich reprezentacja proklamowała decyzję o uznaniu Republiki Zjednoczonych Prowincji konfederacją niezależnych państw i o ich suwerenności; od 1653 w polityce wewn. dominował wielki pensjonariusz Holandii J. de Witt. Wojny z Anglią i Francją w 2. połowie XVII w. znacznie osłabiły hegemonię Holandii na morzach, spowodowały utratę części kolonii i stopniowy upadek gosp.; 1672 Holandia padła ofiarą ataku Francji, doszło do rozruchów i przywrócenia urzędu namiestnika i powierzenia go księciu Wilhelmowi III Orańskiemu, który 1689 przyjął koronę angielską, i wprowadził unię holendersko-angielską. Po bezpotomnej śmierci Wilhelma III Orańskiego w latach 1702–1747 nastał okres bez namiestnika. Gospodarkę tych czasów cechowała stagnacja. Brak surowców sprawił, że kraj nie był w stanie podjąć dzieła industrializacji, stopniowo się pauperyzował. Atak wojsk francuskich 1747 w ramach wojny o sukcesję austriacką stał się bezpośrednim powodem kryzysu politycznego, obalenia władzy republikańskiej oligarchii i przywrócenia stanowiska namiestnika, którym został Wilhelm IV Orański, który otrzymał większe kompetencje niż poprzednicy, m.in. uznano dziedziczność urzędu namiestnika. W 1780–1784 udział w wojnie przeciw Wielkiej Brytanii zakończył się klęską i utratą posiadłości w Indiach na rzecz Brytyjczyków. W 1795 wojska rewolucyjnej Francji zajęły Holandię i grupa zależnych od rządu francuskich radykałów proklamowała Republikę Batawską.
Wiki
Od 1556 podlegały linii hiszpańskiej. Trwał intensywny rozwój gospodarczy kraju, zwłaszcza części południowej. W XV w. kupcy niderlandzcy wyparli Hanzę z Morza Bałtyckiego. W XVI w. Antwerpia stała się europejskim centrum finansów. Rozwijały się porty, które dzięki związkom z Hiszpanią, mogły wziąć udział w handlu kolonialnym. Dynastia Habsburgów Maksymilian i Karol V kontynuowali dzieło jednoczenia i centralizacji wszystkich 17 prowincji Niderlandów. Podatny grunt w miastach znalazła reformacja, zwłaszcza jej nurt kalwiński. Za rządów Karola V protestanci cieszyli się względną swobodą. W 1556 syn i następca Karola V – Filip II, rządzący także w Hiszpanii, rozpoczął prześladowania religijne, nastąpiło łamanie praw i przywilejów oraz ucisk fiskalny; doprowadziło to do powstania opozycji; namiestniczka króla, Małgorzata Parmeńska, nie zdołała rozładować sytuacji. w latach 60 doszło do buntów i zamieszek. W 1566 ruch obrazoburczy, ataki na kościoły katolickie. Przysłany na czele wojsk hiszpańskich książę Alba (1567) rozpoczął rządy terroru, na skutek czego wielu przeciwników króla wyemigrowało, m.in. Wilhelm Orański. Na emigracji formowały się siły zbrojne, w kraju samorzutnie powstawały oddziały partyzanckie zwane gezami; 1568 rozpoczęła się długotrwała wojna osiemdziesięcioletnia o niepodległość Niderlandów 1568–1648 w). W styczniu 1579 południowe prowincje Artois, Hainaut i walońska część Flandrii podpisały w Arras unię, w której deklarowały lojalność wobec Filipa II i Kościoła katolickiego, a kilkanaście dni później, siedem prowincji północnych Holandia, Zelandia, Fryzja, Utrecht, Geldria, Overijssel, Groningen i największe, protestanckie miasta południowe (m.in. Gandawa, Ypres, Brugia, Antwerpia, zawarły w Utrechcie unię. W 1581 Stany Generalne, skupiające sygnatariuszy unii utrechckiej, ogłosiły w Hadze deklarację o pozbawieniu Filipa II praw do rządzenia Niderlandami, a tym samym o oderwaniu się od Hiszpanii. W 1588 Stany Generalne zdecydowały o utrzymaniu republikańskiego ustroju nowego państwa Republiki Zjednoczonych Prowincji, potocznie zwanych Holandią. W 1585 wojska hiszpańskie zdołały opanować południowe prowincje, w tym Antwerpię, co spowodowało ostateczny podział kraju. W 1609 podpisano rozejm kończący wojnę o niepodległość.W 1648 Hiszpania uznała Holandię. W XVII w. nastąpił rozkwit gospodarczy, w wyniku którego Holandia stała się jednym z najbogatszych państw, a także potęgą morską i handlową Europy; była głównym pośrednikiem w wymianie między krajami leżącymi nad Bałtykiem a Europą Zachodnią i Europą Południową oraz koloniami. Kupcy holenderscy wypierali Francuzów z handlu z Lewantem, Portugalczyków z Afryki i Indii. podjęli ekspansję kolonialną w 1602 założyli Kompanię Wschodnioindyjską,a w 1621 Kompanię Zachodnioindyjską); nastąpił rozkwit nauki i sztuki, na który wpływ miał także napływ emigrantów (m.in. hugenotów z Francji) oraz Żydów. Pierwsza połowa XVII w. była okresem narastających konfliktów między urzędem namiestnika zwanego stadhouder a zdominowanymi przez mieszczaństwo Stanami Generalnymi – kulminacją tych wydarzeń było 1650 oblężenie Amsterdamu przez wojska Wilhelma II Orańskiego (namiestnika). W 1650–1672 władzę sprawowały Stany Generalne (tzw. okres bez namiestnika), 1651 ich reprezentacja proklamowała decyzję o uznaniu Republiki Zjednoczonych Prowincji konfederacją niezależnych państw i o ich suwerenności; od 1653 w polityce wewn. dominował wielki pensjonariusz Holandii J. de Witt. Wojny z Anglią i Francją w 2. połowie XVII w. znacznie osłabiły hegemonię Holandii na morzach, spowodowały utratę części kolonii i stopniowy upadek gosp.; 1672 Holandia padła ofiarą ataku Francji, doszło do rozruchów i przywrócenia urzędu namiestnika i powierzenia go księciu Wilhelmowi III Orańskiemu, który 1689 przyjął koronę angielską, i wprowadził unię holendersko-angielską. Po bezpotomnej śmierci Wilhelma III Orańskiego w latach 1702–1747 nastał okres bez namiestnika. Gospodarkę tych czasów cechowała stagnacja. Brak surowców sprawił, że kraj nie był w stanie podjąć dzieła industrializacji, stopniowo się pauperyzował. Atak wojsk francuskich 1747 w ramach wojny o sukcesję austriacką stał się bezpośrednim powodem kryzysu politycznego, obalenia władzy republikańskiej oligarchii i przywrócenia stanowiska namiestnika, którym został Wilhelm IV Orański, który otrzymał większe kompetencje niż poprzednicy, m.in. uznano dziedziczność urzędu namiestnika. W 1780–1784 udział w wojnie przeciw Wielkiej Brytanii zakończył się klęską i utratą posiadłości w Indiach na rzecz Brytyjczyków. W 1795 wojska rewolucyjnej Francji zajęły Holandię i grupa zależnych od rządu francuskich radykałów proklamowała Republikę Batawską.
Wiki
